مواد کامپوزیتی ترکیباتی هستند که از دو یا چند ماده مختلف تشکیل شده اند. در فرآیند های تولید این مواد، به وجود آمدن گرد و غبار امری اجتناب ناپذیر است. کنترل این ذرات خطرناک امری چندان ساده نبوده و نیازمند استفاده از تجهیزات کارآمدی می باشد. از بین بردن گرد و غبار موجود در هوا و ضایعات تولید شده، در بهبود کیفیت محصولات، پایین آمدن هزینه های تعمیر و نگهداری و افزایش ایمنی کارکنان تاثیر گذار است. مکنده صنعتی، دستگاه مناسبی جهت رفع آلودگی ها در فرآیند های تولید کامپوزیت می باشد. در این مقاله به بررسی انواع آلودگی های خطرناک ایجاد شده در حین تولید کامپوزیت و راه کار های حذف و کنترل آن ها پرداخته می شود.
گرد و غبار در مراحل مختلف تولید کامپوزیت یافت می شود. در صورت عدم کنترل آن، این ذرات به راحتی وارد چشم ها و ریه انسان شده و موجب سوزش می شوند. با جمع شدن این ذرات در مناطق با دسترسی دشوار نیز احتمال خطر اشتعال آن ها وجود خواهد داشت. ریخته شدن گرد و غبار حاصله بر روی سطح، حتی می تواند موجب لغزش یا سقوط افراد شود. گرد و غبار سیلیکونی، فیبر کربن، نانو لوله کربن، رزین و گرد و غبار قابل اشتعال انواع مختلف این ذرات هستند که به معرفی و بررسی آن ها می پردازیم.
بیشتر مواد خام کامپوزیتی و محصولات کامپوزیتی قالب دار همراه با سیلیکون بلوری هستند. این مواد شامل شن و ماسه، کوارتز، کربنات کلسیم، سنگ گچ، میکا و مواد دیگر مورد استفاده در تولید پلیمر های ریخته گری و بسیاری از محصولات کامپوزیتی دیگر می باشند. در ابعاد کوچکتر، سیلیکون بلوری تبدیل به گرد و غبار شده که با ورود به ریه در دراز مدت موجب بیماری سیلیکوزیس می گردد.
گرد و غبارات فیبر کربن، به دلیل رسانایی الکتریکی، ذرات خطرناکی برای قطعات الکترونیکی هستند. در صورت انباشت این گرد و غبار، کامپیوتر ها و دیگر دستگاه های دیجیتال آسیب می بینند. این ذرات همچنین می تواند موجب آسیب به ریه شود. نانو لوله های کربن با قدرت تخریب بالاتر، حتی در حد آزبست نیز آسیب شدیدی به ریه می زنند. این ذرات همچنین باعث ایجاد سوزش در چشم ها و پوست می شوند.
چند نوع گرد و غبار رزینی در تولید کامپوزیت ها رایج است که همه آن ها از نظر خطرناک بودن، یکسان نیستند. برای مثال هیچ نوع اثر نامطلوب برای رزین های ترمو پلاستیک یافت نشده است. در صورتیکه رزین بیسمالیمید حرارت دیده می تواند موجب آسیب به چشم ها، بین و گلو شوند. گرد و غبار ناشی از رزین پلی اورتان نیز سمی می باشد.
در نهایت، حتی ذراتی که خطری نداشته باشند نیز می توانند با انباشته شدن موجب احتراق شوند. کارمندان بخش های تولید کامپوزیت با استفاده از روش های شناخت گرد و غبار نیز، قادر به تشخیص این ذرات خطرناک نیستند.
قرار گرفتن در معرض گرد و غبار های کامپوزیت، می تواند موجب خطرات جبران ناپذیری چون بیماری اگزما و حتی سرطان ریه شوند. یکی از بهترین راه های جلوگیری از این خطرات، از بین بردن گرد و غبار های خطرناک در محل تولید آن ها می باشد. دستگاه مکنده صنعتی با ساختار های مخصوص، این نیاز تولید کنندگان کامپوزیت را بر طرف می نماید. جاروبرقی ها ذرات ریز را بلافاصله بعد از تولید، به دام انداخته و از انتشار آن ها در محیط جلوگیری می نماید.
جاروبرقی ها با استفاده از یک پمپ مکش و با ایجاد خلا در مخزن، موجب مکش ذرات می شوند. فیلتر یکی از بخش های مهم این دستگاه در به دام اندازی ذرات ریز دارد. جاروبرقی های با فیلتر هپا یا ULPA با گیر انداختن ذرات ریز تا سه دهم میکرون، دستگاه مناسبی جهت جمع آوری گرد و غبار ناشی از فرآیند های تولید کامپوزیت می باشد. بهبود ایمنی نیروهای کار و بهبود کیفیت محصولات از مزایای استفاده از این جاروبرقی ها می باشد.
با اتصال مکنده های مرکزی به بخش های تولیدی می توان گرد و غبار کامپوزیت را در منبع جمع آوری نمود. سیستم های مکنده مرکزی پرتابل با امکان جابجایی نیز، گزینه ایده آلی برای حرکت در محیط کار به نظر می آیند. همچنین در بعضی محیط ها گرد و غبار اشتعال زا، ممکن است خطرساز باشد. در این محیط ها از جمله محل رنگ آمیزی هواپیما، مکنده های ضد انفجار می توانند از رخدادن انفجار جلوگیری نموده و ایمنی کاربر را حفظ نمایند.
در صنایع تولید مواد کامپوزیتی، گرد و غبار ناشی از فرآیندهای تولید اجتناب‌ناپذیر است و می‌تواند موجب بروز خطراتی چون بیماری‌های ریوی، آسیب به چشم‌ها و پوست، اختلال در عملکرد تجهیزات الکترونیکی و حتی خطر احتراق شود. استفاده از مکنده‌های صنعتی و جاروبرقی‌های مجهز به فیلترهای HEPA یا ULPA، راهکاری مؤثر برای جمع‌آوری ذرات ریز و خطرناک در منبع تولید آن‌ها به شمار می‌آید. این دستگاه‌ها نه تنها ایمنی کارکنان را افزایش می‌دهند، بلکه کیفیت محصولات و طول عمر تجهیزات تولید را نیز بهبود می‌بخشند. مکنده‌های مرکزی، پرتابل و ضد انفجار با توجه به نیاز محیط، امکان استفاده مطمئن و کارآمد در فرآیندهای تولید کامپوزیت را فراهم می‌آورند.
۱. چرا کنترل گرد و غبار در تولید کامپوزیت اهمیت دارد؟گرد و غبار کامپوزیت می‌تواند موجب آسیب به ریه و پوست کارکنان، اختلال در عملکرد دستگاه‌ها و حتی خطر اشتعال شود، بنابراین جمع‌آوری به موقع آن ضروری است.
۲. مکنده صنعتی چگونه ذرات ریز را جمع‌آوری می‌کند؟این دستگاه با ایجاد مکش و خلا در مخزن و استفاده از فیلترهای HEPA یا ULPA، ذرات تا اندازه ۰.۳ میکرون را به دام می‌اندازد و از انتشار آن‌ها جلوگیری می‌کند.
۳. تفاوت مکنده‌های پرتابل و مرکزی چیست؟مکنده مرکزی گرد و غبار را از چندین بخش تولید به مخزن اصلی منتقل می‌کند، در حالی که مکنده پرتابل قابل حمل بوده و برای نظافت بخش‌های مختلف محیط کار مناسب است.
۴. آیا مکنده‌های ضد انفجار برای محیط‌های خطرناک لازم هستند؟بله، در محیط‌هایی با گرد و غبار قابل اشتعال، استفاده از مکنده ضد انفجار ضروری است تا خطر انفجار کاهش یابد و ایمنی کارکنان حفظ شود.
۵. استفاده از مکنده صنعتی چه تاثیری بر کیفیت محصولات دارد؟جمع‌آوری فوری ذرات گرد و غبار مانع از آلودگی محصولات شده و کیفیت تولید را بهبود می‌بخشد و همچنین هزینه‌های تعمیر و نگهداری تجهیزات را کاهش می‌دهد.
۶. فیلتر HEPA یا ULPA چه مزیتی دارد؟این فیلترها قادرند ذرات ریز تا ۰.۳ میکرون را به دام بیندازند و از انتشار گرد و غبارهای سمی جلوگیری کنند، که ایمنی و بهداشت محیط تولید را تضمین می‌نماید.
Δ